T-Cell Aspects of Some Neurological Diseases

Cover Page

Cite item

Full Text

Open Access Open Access
Restricted Access Access granted
Restricted Access Subscription Access

Abstract

Polyneuropathies are a heterogeneous group of immune-mediated diseases, among which Guillain–Barré syndrome and chronic inflammatory demyelinating polyneuropathy are the most frequent. On the contrary, amyotrophic lateral sclerosis is most often considered as a disease, whose development is practically not associated with changes in the function of the immune system. This review summarizes the latest data on changes in the T-lymphocyte subpopulations and their function in the blood and cerebrospinal fluid in the aforementioned diseases. These data suggest that regulatory T cells and NKT cells may play an important role in the development of the discussed pathologies. We stress the necessity of accumulation and analysis of data on T-cell subpopulations, as well as the sequence of T-cell receptors, HLA, and CD1 in patients for the development of approaches to the diagnosis and possible therapy of these diseases.

About the authors

A. A. Kvichansky

Institute of Higher Nervous Activity and Neurophysiology, Russian Academy of Sciences

Email: nchjournal@gmail.com
Russia, Moscow

A. P. Bolshakov

Institute of Higher Nervous Activity and Neurophysiology, Russian Academy of Sciences

Email: nchjournal@gmail.com
Russia, Moscow

References

  1. Супонева Н.А., Наумова Е.С., Гнедовская Е.В. // Нервно-мышечные болезни. 2016. V. 6. № 1. P. 44–53.
  2. Malaspina A., Puentes F., Amor S. // Int. Immunol. 2015. V. 27. № 3. P. 117–129.
  3. Хакимова А.Р., Попова Н., Якупов Э. // Вестник современной клинической медицины. 2014. V. 7. № 2. P. 183–187.
  4. Кантимирова Е., Шнайдер Н. // Вестник КБ № 51. 2009. V. 3. № 7. P. 24–27.
  5. Бакулин И.С., Закройщикова И.В., Супонева Н.А., Захарова М.Н. // Нервно-мышечные болезни. 2017. V. 7. № 3. P. 10–20.
  6. Roggenbuck J.J., Boucraut J., Delmont E., Conrad K., Roggenbuck D. // Ann. Transl. Med. 2018. V. 6. № 17. P. 337–337.
  7. Krause K., Wulf M., Sommer P., Barkovits K., Vorgerd M., Marcus K., Eggers B. // Diagnostics. 2021. V. 11. № 9. P. 1522.
  8. Bourque P.R., Brooks J., Warman-Chardon J., Breiner A. // J. Neurol. 2020. V. 267. № 3. P. 746–751.
  9. Zarif H., Nicolas S., Guyot M., Hosseiny S., Lazzari A., Canali M.M., Cazareth J., Brau F., Golzné V., Dourneau E., Maillaut M., Luci C., Paquet A., Lebrigand K., Arguel M.J., Daoudlarian D., Heurteaux C., Glaichenhaus N., Chabry J., Guyon A., Petit-Paitel A. // Brain. Behav. Immun. 2018. V. 69. P. 235–254.
  10. Bassing C.H., Swat W., Alt F.W. // Cell. 2002. V. 109. P. S45–55.
  11. Bhattacharyya N.D., Feng C.G. // Front. Immunol. 2020. V. 11. P. 624.
  12. Abualrous E.T., Sticht J., Freund C. // Curr. Opin. Immunol. 2021. V. 70. P. 95–104.
  13. Radwan J., Babik W., Kaufman J., Lenz T.L., Winternitz J. // Trends Genet. 2020. V. 36. № 4. P. 298–311.
  14. Naito T., Okada Y. // Semin. Immunopathol. 2022. V. 44. №1. P. 15–28.
  15. Wo J., Zhang F., Li Z., Sun C., Zhang W., Sun G. // Front. Immunol. 2020. V. 11. P. 2740.
  16. Vantourout P., Hayday A. // Nat. Rev. Immunol. 2013. 132. V. 13. № 2. P. 88–100.
  17. Sijts E.J.A.M., Kloetzel P.M. // Cell Mol. Life Sci. 2011. V. 68. № 9. P. 1491–1502.
  18. Veroni C., Aloisi F. // Front. Immunol. 2021. V. 12. P. 665718.
  19. Fransen N.L., Hsiao C.C., Van Der Poel M., Engelenburg H.J., Verdaasdonk K., Vincenten M.C.J., Remmerswaal E.B.M., Kuhlmann T., Mason M.R.J., Hamann J., Smolders J., Huitinga I. // Brain. 2020. V. 143. № 6. P. 1714–1730.
  20. Smolders J., Heutinck K.M., Fransen N.L., Remmerswaal E.B.M., Hombrink P., ten Berge I.J.M., van Lier R.A.W., Huitinga I., Hamann J. // Nat. Commun. 2018. V. 9. № 1.
  21. Wang S., Zhang H., Xu Y. // Neurol. Res. 2016. V. 38. № 6. P. 495–503.
  22. Lee W., Lee G.R. // Exp. Mol. Med. 2018. V. 50. № 3.
  23. Lopes Pinheiro M.A., Kooij G., Mizee M.R., Kamermans A., Enzmann G., Lyck R., Schwaninger M., Engelhardt B., de Vries H.E. // Biochim. Biophys. Acta. 2016. V. 1862. № 3. P. 461–471.
  24. Zhou K., Zhong Q., Wang Y.-C., Xiong X.-Y., Meng Z.-Y., Zhao T., Zhu W.-Y., Liao M.-F., Wu L.-R., Yang Y.-R., Liu J., Duan C.-M., Li J., Gong Q.-W., Liu L., Yang M.-H., Xiong A., Wang J., Yang Q.-W. // J. Cereb. Blood Flow Metab. 2017. V. 37. № 3. P. 967–979.
  25. Laumet G., Edralin J.D., Chiang A.C.A., Dantzer R., Heijnen C.J., Kavelaars A. // Neuropsychopharmacology. 2018. V. 43. № 13. P. 2597–2605.
  26. Prat A., Biernacki K., Antel J.P. // J. Autoimmun. 2005. V. 24. № 2. P. 119–124.
  27. Radjavi A., Smirnov I., Derecki N., Kipnis J. // Mol. Psychiatry 2014. V. 19. № 5. P. 531–533.
  28. Wu Z., Zhang J., Nakanishi H. // J. Neuroimmunol. 2005. V. 167. № 1–2. P. 90–98.
  29. Mao Y., Yin S., Zhang J., Hu Y., Huang B., Cui L., Kang N., He W. // Cell. Mol. Immunol. 2016. V. 13. № 2. P. 217–228.
  30. Almeida J.S., Casanova J.M., Santos-Rosa M., Tarazona R., Solana R., Rodrigues-Santos P. // Int. J. Mol. Sci. 2023. V. 24. № 3. P. 2743.
  31. Illés Z., Kondo T., Newcombe J., Oka N., Tabira T., Yamamura T. // J. Immunol. 2000. V. 164. № 8. P. 4375–4381.
  32. Terrazzano G., Bruzzaniti S., Rubino V., Santopaolo M., Palatucci A.T., Giovazzino A., La Rocca C., de Candia P., Puca A., Perna F., Procaccini C., De Rosa V., Porcellini C., De Simone S., Fattorusso V., Porcellini A., Mozzillo E., Troncone R., Franzese A., Ludvigsson J., Matarese G., Ruggiero G., Galgani M. // Nat. Metab. 2020. V. 2. № 2. P. 142–152.
  33. Heming M., Schulte-Mecklenbeck A., Brix T., Wolbert J., Ruland T., Klotz L., Meuth S.G., Gross C.C., Wiendl H., Meyer Zu Hörste G. // Front. Immunol. 2019. V. 10. № MAR. P. 515.
  34. Schulte-Mecklenbeck A., Kleffner I., Beuker C., Wirth T., Hartwig M., Schmidt-Pogoda A., Klotz L., Hansen W., Wiendl H., Meuth S.G., Gross C.C., and Minnerup J. // Eur. J. Neurol. 2019. V. 26. № 6. P. 919–926.
  35. Mix E., Olsson T., Correale J., Kostulas V., Link H. // Scand. J. Immunol. 1990. V. 31. № 4. P. 493–501.
  36. Pappalardo J.L., Zhang L., Pecsok M.K., Perlman K., Zografou C., Raddassi K., Abulaban A., Krishnaswamy S., Antel J., van Dijk D., Hafler D.A. // Sci. Immunol. 2020. V. 5. № 51.
  37. Carrithers M.D., Visintin I., Kang S.J., Janeway C.A. // Brain. 2000. V. 123. № 6. P. 1092–1101.
  38. Kivisäkk P., Trebst C., Liu Z., Tucky B.H., Sørensen T.L., Rudick R.A., Mack M., Ransohoff R.M. // Clin. Exp. Immunol. 2002. V. 129. № 3. P. 510–518.
  39. Гапешин Р.А., Баранцевич Е.Р., Руденко Д.И., Посохина О.В., Стучевская Т.Р. // Ученые записки СПбГМУ им. акад. И.П. Павлова 2019. V. 26. № 1. P. 9–19.
  40. Lehmann H.C., Burke D., Kuwabara S. // J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry. 2019. V. 90. № 9. P. 981–987.
  41. Doneddu P.E., Bianchi E., Cocito D., Manganelli F., Fazio R., Filosto M., Mazzeo A., Cosentino G., Cortese A., Jann S., Clerici A.M., Antonini G., Siciliano G., Luigetti M., Marfia G.A., Briani C., Lauria G., Rosso T., Cavaletti G., Carpo M., Benedetti L., Beghi E., Liberatore G., Santoro L., Peci E., Tronci S., Cotti Piccinelli S., Toscano A., Piccolo L., Verrengia E.P., Leonardi L., Schirinzi E., Mataluni G., Ruiz M., Dacci P., Nobile-Orazio E. // Eur. J. Neurol. 2020. V. 27. № 1. P. 136–143.
  42. Doneddu P.E., Cocito D., Manganelli F., Fazio R., Briani C., Filosto M., Benedetti L., Bianchi E., Jann S., Mazzeo A., Antonini G., Cosentino G., Marfia G.A., Cortese A., Clerici A.M., Carpo M., Schenone A., Siciliano G., Luigetti M., Lauria G., Rosso T., Cavaletti G., Beghi E., Liberatore G., Santoro L., Spina E., Peci E., Tronci S., Ruiz M., Cotti Piccinelli S., Verrengia E.P., Gentile L., Leonardi L., Mataluni G., Piccolo L., Nobile-Orazio E. // J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry. 2020. V. 91. № 10. P. 1092–1099.
  43. Rodríguez Y., Rojas M., Pacheco Y., Acosta-Ampudia Y., Ramírez-Santana C., Monsalve D.M., Gershwin M.E., Anaya J.M. // Cell. Mol. Immunol. 2018. V. 15. № 6. P. 547.
  44. Huang C., Zhang Y., Deng S., Ren Y., Lu W. // Front. Neurol. 2020. V. 11.
  45. Никитин С.С., Супонева Н.А., Пирадов М.А., Павлов Э.В., Куренков А.Л. // Клиническая неврология. 2009. № 2. P. 30–35.
  46. Koga M., Yuki N., Tsukada Y., Hirata K., Matsumoto Y. // J. Neuroimmunol. 2003. V. 141. № 1–2. P. 112–117.
  47. Hagen K.M., Ousman S.S. // Front. Aging Neurosci. 2021. V. 12.
  48. Sindern E., Oreja-Guevara C., Raulf-Heimsoth M., Baur X., Malin J.P. // J. Neurol. Sci. 1997. V. 151. № 1. P. 29–34.
  49. Schneider-Hohendorf T., Schwab N., Üçeyler N., Göbel K., Sommer C., Wiendl H. // Neurology. 2012. V. 78. № 6. P. 402–408.
  50. Mausberg A.K., Dorok M., Stettner M., Müller M., Hartung H.P., Dehmel T., Warnke C., Zu Hörste G.M., Kieseier B.C. // Neurology. 2013. V. 80. № 3. P. 296–303.
  51. Klehmet J., Staudt M., Ulm L., Unterwalder N., Meisel A., Meisel C. // J. Neuroimmunol. 2015. V. 283. P. 17–22.
  52. Sanvito L., Makowska A., Gregson N., Nemni R., Hughes R.A.C. // Autoimmunity. 2009. V. 42. № 8. P. 667–677. https://doi.org/10.3109/08916930903140907
  53. Staudt M., Diederich J.M., Meisel C., Meisel A., Klehmet J. // BMC Neurol. 2017. V. 17. № 1.
  54. Diederich J.M., Staudt M., Meisel C., Hahn K., Meinl E., Meisel A., Klehmet J. // Front. Neurol. 2018. V. 9. № MAR.
  55. Chi L.J., Wang H.B., Wang W.Z. // J. Peripher. Nerv. Syst. 2008. V. 13. № 1. P. 54–63.
  56. Van den Bergh P.Y.K., van Doorn P.A., Hadden R.D.M., Avau B., Vankrunkelsven P., Allen J.A., Attarian S., Blomkwist-Markens P.H., Cornblath D.R., Eftimov F., Goedee H.S., Harbo T., Kuwabara S., Lewis R.A., Lunn M.P., Nobile-Orazio E., Querol L., Rajabally Y.A., Sommer C., Topaloglu H.A. // Eur. J. Neurol. 2021. V. 28. № 11. P. 3556–3583.
  57. Winer J., Hughes S., Cooper J., Ben-Smith A., Savage C. // J. Neurol. 2002. V. 249. № 5. P. 616–621.
  58. Schmidt B., Toyka K.V., Kiefer R., Full J., Hartung H.-P., Pollard J. // Muscle Nerve. 1996. V. 19. № 4. P. 474–487.
  59. Bosboom W.M.J., Van Den Berg L.H., De Boer L., Van Son M.J., Veldman H., Franssen H., Logtenberg T., Wokke J.H.J. // Neurology. 1999. V. 53. № 4. P. 837–845.
  60. Селицкий М.М. // Международный неврологический журн. 2017. V. 4. № 90. P. 77–83.
  61. Karin N. // Front. Immunol. 2020. V. 11. P. 976.
  62. Zlotnik A., Yoshie O. // Immunity. 2012. V. 36. № 5. P. 705–716.
  63. Csurhes P.A., Sullivan A.A., Green K., Pender M.P., McCombe P.A. // J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry. 2005. V. 76. № 10. P. 1431–1439.
  64. Radjavi A., Smirnov I., Kipnis J. // Brain. Behav. Immun. 2014. V. 35. P. 58–63.
  65. Bombeiro A.L., Lima B.H. de M., Bonfanti A.P., de Oliveira A.L.R. // Mol. Immunol. 2020. V. 121. P. 81–91.
  66. Hoechst B., Gamrekelashvili J., Manns M.P., Greten T.F., Korangy F. // Blood. 2011. V. 117. № 24. P. 6532–6541.
  67. Nguyen K.D., Vanichsarn C., Nadeau K.C. // Eur. J. Immunol. 2008. V. 38. № 7. P. 2034–2045.
  68. Ihara F., Sakurai D., Takami M., Kamata T., Kunii N., Yamasaki K., Iinuma T., Nakayama T., Motohashi S., Okamoto Y. // Cancer Immunol. Immunother. 2019. V. 68. № 12. P. 1935–1947.
  69. Бакулин И.С., Закройщикова И.В., Супонева Н.А., Захарова М.Н. // Нервно-мышечные болезни. 2017. V. 7. № 3. P. 10–20.
  70. Закройщикова И.В., Бакулин И.С., Супонева Н.А., Захарова М.Н. // Неврологический журн. 2018. № 1. P. 27–33.
  71. Grassano M., Calvo A., Moglia C., Sbaiz L., Brunetti M., Barberis M., Casale F., Manera U., Vasta R., Canosa A., D’Alfonso S., Corrado L., Mazzini L., Dalgard C., Karra R., Chia R., Traynor B., Chiò A. // J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry 2022. V. 93. № 11. P. 1190–1193.
  72. McCombe P.A., Lee J.D., Woodruff T.M., Henderson R.D. // Front. Neurol. 2020. V. 11. P. 279.
  73. Beers D.R., Zhao W., Neal D.W., Thonhoff J.R., Thome A.D., Faridar A., Wen S., Wang J., Appel S.H. // Sci. Rep. 2020. V. 10. № 1.
  74. Beers D.R., Thonhoff J.R., Faridar A., Thome A.D., Zhao W., Wen S., Appel S.H. // Ann. Neurol. 2022. V. 92. № 2. P. 195–200.
  75. Rolfes L., Schulte-Mecklenbeck A., Schreiber S., Vielhaber S., Herty M., Marten A., Pfeuffer S., Ruck T., Wiendl H., Gross C.C., Meuth S.G., Boentert M., Pawlitzki M. // Brain Commun. 2021. V. 3. № 3.
  76. Giovannelli I., Heath P., Shaw P.J., Kirby J. // Amyotroph. Lateral Scler. Frontotemporal Degener. 2020. V. 21. № 5–6. P. 435–444.
  77. Sheean R.K., McKay F.C., Cretney E., Bye C.R., Perera N.D., Tomas D., Weston R.A., Scheller K.J., Djouma E., Menon P., Schibeci S.D., Marmash N., Yerbury J.J., Nutt S.L., Booth D.R., Stewart G.J., Kiernan M.C., Vucic S., Turner B.J. // JAMA Neurol. 2018. V. 75. № 6. P. 681–689.
  78. Liu E., Karpf L., Bohl D. // Front. Mol. Neurosci. 2021. V. 14.
  79. Beers D.R., Henkel J.S., Zhao W., Wang J., Huang A., Wen S., Liao B., Appel S.H. // Brain. 2011. V. 134. № 5. P. 1293.
  80. Gustafson M.P., Staff N.P., Bornschlegl S., Butler G.W., Maas M.L., Kazamel M., Zubair A., Gastineau D.A., Windebank A.J., Dietz A.B. // PLoS One. 2017. V. 12. № 7.
  81. Thome A.D., Thonhoff J.R., Zhao W., Faridar A., Wang J., Beers D.R., Appel S.H. // Front. Immunol. 2022. V. 13.
  82. Thonhoff J.R., Beers D.R., Zhao W., Pleitez M., Simpson E.P., Berry J.D., Cudkowicz M.E., Appel S.H. // Neurol. Neuroimmunol. Neuroinflammation. 2018. V. 5. № 4.
  83. Thonhoff J.R., Berry J.D., Macklin E.A., Beers D.R., Mendoza P.A., Zhao W., Thome A.D., Triolo F., Moon J.J., Paganoni S., Cudkowicz M., Appel S.H. // Neurol. Neuroimmunol. Neuroinflammation. 2022. V. 9. № 6.
  84. Yazdani S., Seitz C., Cui C., Lovik A., Pan L., Piehl F., Pawitan Y., Kläppe U., Press R., Samuelsson K., Yin L., Vu T.N., Joly A.L., Westerberg L.S., Evertsson B., Ingre C., Andersson J., Fang F. // Nat. Commun. 2022. V. 13. № 1.
  85. Rentzos M., Evangelopoulos E., Sereti E., Zouvelou V., Marmara S., Alexakis T., Evdokimidis I. // Acta Neurol. Scand. 2012. V. 125. № 4. P. 260–264.
  86. Garofalo S., Cocozza G., Porzia A., Inghilleri M., Raspa M., Scavizzi F., Aronica E., Bernardini G., Peng L., Ransohoff R.M., Santoni A., Limatola C. // Nat. Commun. 2020. V. 11. № 1.
  87. Berzins S.P., McNab F.W., Jones C.M., Smyth M.J., Godfrey D.I. // J. Immunol. 2006. V. 176. № 7. P. 4059–4065.

Supplementary files

Supplementary Files
Action
1. JATS XML
2.

Download (553KB)

Copyright (c) 2023 А.А. Квичанский, А.П. Большаков

Согласие на обработку персональных данных с помощью сервиса «Яндекс.Метрика»

1. Я (далее – «Пользователь» или «Субъект персональных данных»), осуществляя использование сайта https://journals.rcsi.science/ (далее – «Сайт»), подтверждая свою полную дееспособность даю согласие на обработку персональных данных с использованием средств автоматизации Оператору - федеральному государственному бюджетному учреждению «Российский центр научной информации» (РЦНИ), далее – «Оператор», расположенному по адресу: 119991, г. Москва, Ленинский просп., д.32А, со следующими условиями.

2. Категории обрабатываемых данных: файлы «cookies» (куки-файлы). Файлы «cookie» – это небольшой текстовый файл, который веб-сервер может хранить в браузере Пользователя. Данные файлы веб-сервер загружает на устройство Пользователя при посещении им Сайта. При каждом следующем посещении Пользователем Сайта «cookie» файлы отправляются на Сайт Оператора. Данные файлы позволяют Сайту распознавать устройство Пользователя. Содержимое такого файла может как относиться, так и не относиться к персональным данным, в зависимости от того, содержит ли такой файл персональные данные или содержит обезличенные технические данные.

3. Цель обработки персональных данных: анализ пользовательской активности с помощью сервиса «Яндекс.Метрика».

4. Категории субъектов персональных данных: все Пользователи Сайта, которые дали согласие на обработку файлов «cookie».

5. Способы обработки: сбор, запись, систематизация, накопление, хранение, уточнение (обновление, изменение), извлечение, использование, передача (доступ, предоставление), блокирование, удаление, уничтожение персональных данных.

6. Срок обработки и хранения: до получения от Субъекта персональных данных требования о прекращении обработки/отзыва согласия.

7. Способ отзыва: заявление об отзыве в письменном виде путём его направления на адрес электронной почты Оператора: info@rcsi.science или путем письменного обращения по юридическому адресу: 119991, г. Москва, Ленинский просп., д.32А

8. Субъект персональных данных вправе запретить своему оборудованию прием этих данных или ограничить прием этих данных. При отказе от получения таких данных или при ограничении приема данных некоторые функции Сайта могут работать некорректно. Субъект персональных данных обязуется сам настроить свое оборудование таким способом, чтобы оно обеспечивало адекватный его желаниям режим работы и уровень защиты данных файлов «cookie», Оператор не предоставляет технологических и правовых консультаций на темы подобного характера.

9. Порядок уничтожения персональных данных при достижении цели их обработки или при наступлении иных законных оснований определяется Оператором в соответствии с законодательством Российской Федерации.

10. Я согласен/согласна квалифицировать в качестве своей простой электронной подписи под настоящим Согласием и под Политикой обработки персональных данных выполнение мною следующего действия на сайте: https://journals.rcsi.science/ нажатие мною на интерфейсе с текстом: «Сайт использует сервис «Яндекс.Метрика» (который использует файлы «cookie») на элемент с текстом «Принять и продолжить».